خنجر یا تقدیم به او که مرگ من در آدینه روز زمستان 41 سالگی، غمگینش می کرد!

خاموش باش

ماه­بانو!

که هر چه گفتی

چون خنجری شد بر قلب تپنده من...

قایق کاغذی

در بعدازظهر اردی بهشت

نم نم بارانی است که نقاب بر صورت من می کشد

قایقی کاغذی به دست

به سوی نهری، که بی انتها می نماید،

روانم.

قایقی را که روزی آب روان بر من روا داشت، بی دلیل،

به وی اش بازمی گردانم، با دلیل،

من نای آن ندارم که کهنه شدن این قایق زیبا را به تماشا نشینم

مرا توان آن نیست که روزی را بینم که دلم با آن نیست.

رهایش می کنم!

شاید،

این رود روانش سازد بر دیگری، شاید، شاید، شاید!

کاش درک کند آن دیگری که این قایق بر آب زلال او نیز نخواهد ماند!

کاش بفهمد که رهایی نه درست ترین راه، که برترین راه رسیدن به حقیقت ناب است.

خداحافظ قایق کاغذی من...

شطحیات

اگر پای حرف­های بزرگترهای خود نشسته باشیم، بدون شک این جمله را از دهان آنها شنیده­ایم که: «والله دوره ما از این جور رفتارها نبود! ما جرأت نمی­کردیم پا جلو آقامون دراز کنیم! اما بچه­های این دوره زمونه...» و اگر کمی با خود هم صادق باشیم ما هم چنین دوره­ای را داشته­ایم اما با ژانری متفاوت: «والله دوره ما پِلِی اِستِیشِن نبود که! هفت تا سنگ میذاشتیم رو هم و باهاشون بازی می­کردیم!» هر کدام از ما، هم با حسرت، هم با افتخار به این گذشته نگاه میکنیم! نوستالژی دوران کودکی و در واقع گذشته ما. پدران ما بر این باورند که ما اخلاق را باخته­ایم...ما بر این باوریم که نسلی هستیم که به اندازه نسل­های بعد خود از دنیای خود کام ­نگرفته­ایم و نسل­های بعدی ما هم مسلماً نوستالژی خاص و عجیب خود را خواهند داشت. 

این مثال­های پیش­پا افتاده، نشان­دهنده تغییر مداوم و مستمر جامعه ایرانی است. جامعه­ای که در آن هر نسلی بر این باور است که سوخته است. از اینکه، آن­گونه که باید، نزیسته­ است. جبر زمانه هم شاید، یکی از دلایل آنها باشد. در این مقال بر آن نیستم که بگویم آنها حق دارند یا نه! سعی من بر این است که از وجهی به این پدیده نظر کنم: گذار. 

هر انسانی که در تعامل با محیط اطراف خویش باشد، هم موجودی یاددهنده است و هم یادگیرنده. این قابلیت هر موجود دوپایی است. حال در برخی، این ویژگی­ها بیشتر و گاه کمتر. افرادی که خطرپذیرتر باشند نسبت به یادگیری (تغییر)، گشاده­رو تر خواهند بود و در مقابل افراد محتاط مقاومت نشان می­دهند. این­که نهایت این تغییر رُخ خواهد داد یا نه، شاید پاسخ ساده­ای نداشته باشد. و اینکه آیا این تغییر، تغییری برای بهتر شدن است یا نه هم جای سوال دارد که خود مبحثی گسترده در شاخه­های گوناگون علوم انسانی است. 

جامعه ما هم با پا گذاشتن در مسیر صنعتی شدن، که یک تغییر بزرگ در جامعه سنتی ایران بود، در مقابل این ریسک قرار گرفت. صنعتی­شدن مفاهیم بسیاری را در جوامع انسانی و مکانیسم روابط بین آنها مورد تغییر و تحول قرار داد، از واحدی در جامعه مانند خانواده تا حتی روابط بین انسان­ها. مفهوم خانواده، شکل خانواده، روابط فامیلی و خانوادگی، همگی تحت تاثیر این اتفاق قرار گرفتند. خوب یا بد بودنی در کار نیست. اتفاقی است که باید بیفتد و می­افتد. 

ما ناگزیر از برخی از این تغییراتیم. مقاومت محض یا تسلیم محض بودن، ازدیدگاه من، راهکار نیست. باید بنگریم که این تغییر برای ما چه سود و زیانی داشته یا خواهد داشت. سود بردن از یک اتفاق در جامعه­ای خاص، لزوماً به معنی نتیجه­ای مشابه در جامعه­ای که ما در آن زندگی می­کنیم نیست و بالعکس. و از آنجا که در جمع زندگی می­کنیم، ممکن است واکنشی نسبت به تغییر انجام گیرد که یا باب میل ماست یا نیست. و اینجا آن نقطه عطف اختلاف نظر میان این نسل­های سوخته است. پدران ما در جامعه­ای خاص، با پرسش­ها و فرضیاتی خاص، در زمان و مکانی خاص، و نیز ما، و نیز نسل­های بعدِ ما. و همگی این نسل­ها در بستر تغییر از جامعه سنتی به جامعه مدرن، که هر کدام اصول خاص خود را دارد. انتهای این تغییر کجاست؟ ابتدایش کجا بود؟ 

جوامع پس از شکل­گیری دارای اصول شدند و گاه این اصول دست­وپاگیر شدند و جوامع بر آن شدند که این اصول را سهل­تر بگیرند و این تسهیل تا بدان­جا پیش رفته است که گویا پاسخ کنونی، اصول در بی­اصولی است. اینکه جوامع پابند هیچ قید و بندی نباشند و برگردند به همان حلقه­هایِ فردیِ نخستینِ پیش از شکل­گیری اجتماع. از فردگرایی به فردگرایی.   

 

عقل و احساس

در نبرد عقل و دل،

گاه،

ناخواسته،

عقل پیروز میدان خواهد بود...

خنده های الکی

غم که در نگاه من هویداست

نمی­خواهم از تو،

خنده­هایم را باور کنی!

سماع

های آشنای همیشه!

تو گویی

در میانه،

رقص تلخ و شوم تردید را

به نظاره نشسته­ام!

بی دفاع

خیال خام شکست

چون خوره­ای، بی امان،

به جان بی­جانم افتاده!

مرا نای دفاع نیست

دستِ خسته­ام

فریاد یاری به­سویت برآورده...

ملاقات

بعد از ملاقات عصر سه شنبه

لبخند شیرینی بر لبم بود

و دلم شور می­زد.

قهر و آشتی

چند روزی است

کودک درونم

به قهر

ترکم گفته است...

توقیف آسمان و مهرنامه

پاد- تاکید سخنگوی دولت: نشریات به سمت تخصصی شدن و عمیق شدن بروند و به­جای اشاعه تفکرات اجتماعی و سیاسی چالش­برانگیز باید در راستای فرهنگ متعالی و تقویت بنیان­های اخلاقی و سیاسی جامعه گام بردارند.[1]

صبح امروز خبر توقیف دو نشریه معتبر کشور به گوشم رسید. خبری که چند روز قبل منتشر شده بود، لیکن تنها در حد یک اشاره. در این یادداشت، سعی می­کنم ابعاد این اتفاق را با توجه به نقل قول بالا از سخنگوی محترم دولت بررسی کنم. هر زمان که از توقیف یک نشریه سخن به زبان می­آید، مفهوم آزادی بیان به ذهن متبادر می­گردد که اصل 24 قانون اساسی[2] بیانگر آن است. در مورد نقایص این قانون حرفی به میان نمی­آورم و تنها به این نکته اشاره می­کنم که گزاره دوم این اصل، می­تواند از ظن هر فردی، به­گونه­ای تفسیر گردد.

به هر روی، در هر کشور و حکومتی، آزادی یکی از حقوق اولیه هر فرد است و بدیهی است که هر نوع آزادی خود نوعی محدودیت را نیز به ارمغان خواهد آورد. در کشورهای گوناگون با پدیده آزادی بیان در رسانه­ها به انواع مختلف برخورد می­شود، گاهی بعد از انتشار و گاهی قبل از آن. در کشور ما، ایران، اگر از دست مسئولین خارج نشود، معمولاً این محدودیت قبل از انتشار اِعمال می­گردد.

این بار هم، دو نشریه معتبر و غنی آسمان و مهرنامه به زیر تیغ توقیف رفتند، این­که چرا هر دو با هم و این­که به کدامین دلیل، فعلاً بر نگارنده پوشیده است و شاید در آینده­ای نزدیک روشن گردد. اما روی صحبت من نه به توقیف این دو نشریه، بل به نگاه سخنگوی دولت در باب آزادی بیان است. اینکه، یکی از اساسـی­ترین رسالت­های نشریات را عملاً ناصواب می­خوانند و با جمله­ای بایدی از همگان می­خواهد که در مسیری دلخواه نظر ایشان گام بردارند. به چالش برانگیختن انواع باورهای عمومی در جامعه و اینکه برای مخاطبین پرسش ایجاد گردد از بدیهی­ترین اهداف و وظایف یک رسانه است. رسانه­ها منتشر می­شوند تا مردم را آگاه و اصلاح نمایند. به چالش کشیدن و به چالش کشیده شدن، نه تنها لازمه رشد و آگاهی، بلکه حق هر انسان آزاد و صاحب اندیشه­ای است. تک­صدایی مدت­هاست که بی­اثر شده است و به­حق متاسفم که هنوز هم فردی از افراد مسئول مملکت نه­تنها منکر این رسالت می­شود، بلکه از همه می­خواهد که چنین نکنند و چنان کنند. و مضحک آنکه این رویه را تخصصی شدن و عمیق شدن می­دانند. اینکه، همه در تایید نظریات ایشان و همفکرانش قلم بفرسایند و بَه­بَه و چَهچَه کنند و خدای نکرده بر خلاف آراء ایشان حرف نزنند. نگارنده منکر فرهنگ متعالی این مرز و بوم نیست، بلکه بر این باور است که این تعــالی در تضارب آراست نه تک­صدایی و خودستایی. لازمه اصلاح هر امری این است که بیان شود تا مخالفان و موافقان در باب آن سخن بگویند، تا نهایتاً آنچه به حقیقت نزدیک­تر است حاصل گردد، نه آنچه که دوست داریم حقیقت باشد.

بسیار متاسف و متاثر گشتم از اینکه در تعطیلات نوروز 92، فرصتی فراهم نمی­شود تا صیقل بخشیدن به صفحه ناصاف آسمان ذهن خود را با خواندن مطالب غنی مهرنامه، تجربه کنم. به امید بازگشت هر چه زودتر این دو نشریه به آغوش طالبان علامت پرسش در برابر هر باور عمومی.

 

---

[1] زمان انتشار پیام از سوی پایگاه اطلاع­رسانی دولت: دوشنبه، 21 اسفند 1391، ساعت 12:07

 

[2] نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر آن که مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد. تفصیل آن راقانون معین می‌کند.